Solo ve orkestra müziğinde kullanılan ve geçmişten bugüne büyük bir değişim ve gelişim aşamalarına uğrayarak, günümüze ulaşan yaylı çalgıların en önemlilerinden biri de hiç şüphesiz kemandır.
Tarihsel süreçte kemanın ortaya çıkışıyla ilgili olarak, bir Rönasans dönemi çalgısı olduğu düşünülse de Keman, müzik tarihi içindeki bütün dönemlerde kullanılmış, bu dönemler içinde yapısal, teknik ve edebiyatı açısından kendi değişim ve dönüşüm süreçlerini en üst düzeyde gerçekleştirmiştir.
Ancak diyebiliriz ki, Keman müziği Rönesans döneminde ‘oluşmaya’, barok dönemde ‘kendine has nitelikler’ kazanmaya başlamış, klasik dönemde, ‘büyük ölçekli tür ve biçimlerine kavuşmuş’, romantik döneme gelindiğinde ‘duygusal anlatımın en yüksek en geniş sınırlarına dayanmış’, çağdaş dönemde ise ‘deneysel çalışmalarla yeni arayış evrelerinden geçerek’ günümüze ulaşmıştır…
Oldukça geniş bir ses aralığına ve ses rengine sahip olan Keman, bu özellikleriyle zengin bir anlatım gücüne sahip olmuştur ve denebilir ki belki de bu yüzden çalgılar içinde en tanınmış olanı yine Keman olmuştur…
Bu özel enstrümanın tarihçesine bakacak olur isek, pek çok kaynakta, 15./16.yy.da İtalya’da ortaya çıktığı belirtilse bile, insanların ok ve yayı bulmasıyla yaylı çalgıların, aynı zamanda da kemanın temellerinin o dönemlerde atıldığı söylenebilir.
Keman ve Arşe’nin Fiziksel Yapısı
Yaylı çalgılar ailesinin en küçük üyesi olan Keman, XV. yüzyılın başından beri sesi ve yapısı ile kendisini kabul ettirmiş, günümüze kadar etkinliğini korumuştur.
Keman ve onun ayrılmaz bir parçası olan yay yani arşe ise, belirli özellikleri olan bazı ağaçlardan yapılmaktadır.
Günümüz çağdaş dünyasında Keman, her biri ayrı perdede ses veren dört telli ve standartlaştırılmış bir çalgı konumundadır. Ve Keman gibi keman yayı da standartlaştırılmıştır.
Kemanın başlıca öğelerine bakacak olursak şöyle sıralayabiliriz; salyangoz, ağaç burgular, sap eşiği, sap, teller, tuşe, f delikleri, ses eşiği, fıksler, tel takacağı, kiriş eşiği, kiriş düğmesi, çenelik ve omuzluk…
Kemanın dört teli vardır ve tellerin bir ucu gövdenin alt kısmında bulunan tel takacağına, diğer ucu ise sapın baş tarafındaki burgulara takılır. Tellerden üçü sargılı ve biri sargısızdır. Sargısız olan aynı zamanda kemanın en ince teli olma özelliği de taşır. Teller, sargıda kullanılan maddenin yapısına göre, bağırsak tel, çelik tel, alüminyum kaplama tel vb. çeşitlilik gösterebilirler…
Kemanın ses düzeni ya da başka bir deyişle akordu, diyapazondan ya da aynı işlevi gören başka aygıttan alman birim la sesi temel alınarak beşli aralığa göre yapılır. Bu akort sistemine Beşli düzen adı da verilir. Beşli akort sistemine göre en incesinden en kalınma doğru teller; mi teli, la teli, re teli ve sol teli şeklinde isimlendirilir.
Yay yani arşeye gelecek olursak, iki ucu arasında kıl gerilmiş bir çubuktur ve bu çubuğun başlıca öğeleri; uç, kıl, çubuk, sarma, ökçe ve burgudur. Uç, kılların tutturulduğu, yay çubuğunun en ince ve en hafif bölgesidir. Yayın ucunda bulunan plastik bir maddeden 1 mm kalınlığındaki bir parça, yay başlığına yapıştırılmıştır vaziyettedir.
Yay başlığının çatlamasını önleyen bu parça, yayın estetik görünüşünü ve yaya takılan kılların düzgünlüğünü sağlar. Kullanılan kıl, atkuyruğundan yapılan “doğal yay kılı” ve plastik maddelerden yapılan “yapma yay kılı” olmak üzere ikiye ayrılır.
Kullanım süresi ve net ses verme özelliklerinden dolayı, doğal yay kılları daha çok tercih edilirler. Bunun yanı sıra sizlere söyleyebileceğimiz, sürtünme sonucunda zamanla kıl miktarı azaldığından parlak ses elde etmek güçleşir. Bu yüzden kıl miktarı göz önünde bulundurulmalıdır.
Çubuk, çok özel ağaçlardan yapılır ve dipten uca doğru giderek incelir. Orta bölgesindeki eğim, yaya bir esneklik kazandırır. Sarma ise işaret parmağının ileri-geri kaymaması için, yay çubuğunun dip bölgesinde yer alan madeni kısımdır. Ökçe, yayın alt kısmında duran ve küm bağlandığı takoz şeklindeki parçadır. Burgu, yay kıllarının gerginliğini ve gevşekliğini sağlayan vidadır.
Püf Noktası:Bunların dışında, yayın bir parçası olmamakla birlikte, kılların tellere kolaylıkla sürtünmesini sağlamak amacıyla reçine kullanılır.
Keman ve Yayın Seçimi
Keman öğrencisinin bedensel yapısı, keman ve yayın yapısı ve bu yapılar arasındaki etkileşim ve uyum, keman eğitiminin başlangıcı açısından büyük önem taşır. Bu nedenle keman öğrenmeye, rastlantı sonucu ele geçen herhangi bir keman ve yay ile değil, belli ölçütlere göre seçilen bir keman ve yay ile başlanmalıdır.
*Bir diğer deyişle, öğrenciye verilecek uygun olmayan büyüklükteki keman ve yay, sağ ve sol elde sertlik yaratacağından dolayı, kemanın büyüklüğü ve yayın uzunluğu ile öğrencinin kol-el uzunluğu arasında bir uyum ve denge olmalıdır.
Keman çalmaya küçük yaşlarda başlayan çocuklara çeyrek keman ve yay tercih edilmelidir. İlerleyen yaşlarda ise keman eğitiminde, öğrenenin bedensel gelişimine göre sırasıyla yarım, üççeyrek ve tam keman/yay ile devam edilmelidir.
Bu aşamada seçilecek kemanda; sapın çalıcının el yapısına uygun bir kalınlıkta ve genişlikte, tellerin tuşeden olağan yükseklikte ve parmak uçlarını acıtmayacak bir sertlik ve gerginlikte olmasına; tuşenin düzgün, eğişin dik, eşikteki tel yuvalarının eşit aralıkta ve fıkslerin kolay çevrilebilir, çenelik ve omuzluğun öğrencinin boyun yapısına ve uzunluğuna uygun durumda olmasına dikkat edilmelidir…
Yay seçiminde dikkat edeceğimiz noktalar ise yayın ağırlığı, kıl miktarı, eğimi ve burgusu olmalıdır.
Keman ve Yayın Bakımı ve Korunması
Keman ve yayın doğru, temiz, etkili, verimli ve sürekli kullanılabilmesi, onların bakım ve korunmasıyla sıkı sıkıya bağlıdır… Diğer enstrümanlar gibi keman ve yay da havadan, ısıdan, nemden, güneşten, tozdan, kirden vb. etkilenir. Bu etkilenişin yön ve derecesi onların yapısına, onları kullanana, yer ve zamana göre farklılık gösterir.
Keman ve yayın iyi bir biçimde korunabilmesi için her şeyden önce bir kutuya gereksinim vardır. Keman ve yay, havası ılık ve olağan nemlilikteki bir odada; soğuk ve sıcak cisimlerden, güneşten ve tozdan uzakça bir yerde bulundurulmalıdır. Ani hava değişikliklerinde ve nemli ortamlarda bir bezle sarılmalıdır.
Her çalışmadan sonra kemanın gövdesinde, tuşesinde, tellerinde, sapında, çenelikte ve yayında oluşan toz, kir ve terler yumuşak ve kuru bir bezle silinmelidir.
Yayın esnekliğini korumak için çalışmalardan sonra kılları gevşetilmelidir. Ayrıca kemandan temiz ses elde etmek için ellerin kıllara dokunmamasına dikkat edilmelidir.
Keman öğretimi sırasında onun bakımı ve korunması da öğretilmeli, öğrenilen bilgi ve beceriler teoride kalmamalı pratiğe dökülmelidir ve bu pratik alışkanlık hâline getirilmelidir.
Keman çalmaya başlamadan önce ellerin temiz ve tırnakların kısa, akordun düzenli ve çalışmaya hazır olmasına dikkat edilmelidir.
Ve işte kemanınız hazır! Ya siz?
Daha Fazlası İçin Bize Ulaşın
Daha fazla kültür sanat haberlerine ulaşmak için bizi sosyal medya hesaplarımızdan takip edebilirsiniz. Ayrıca kurslarımız hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşmak için bizi 0507 95 96 333 numaralı telefonumuzu arayabilir ya da mesaj bırakabilirsiniz.
Aklınızda oluşan soru işaretlerini gidermek için direk sanat merkezimize de gelebilirsiniz. Özellikle önceden arayıp randevu alarak ücretsiz bir şekilde resim hocamıza danışabilirsiniz.
Erturgut Sanat Merkezine Nasıl Gelebilirim?
Sanat merkezimize İzmir’in her yerinden metroyla, otobüsle, vapurla ulaşım çok kolaydır. Karşıyaka dışından gelmek zor diye düşünmeyin sanat merkezimizin ulaşımı çok kolay, konumu da çok merkezidir.
İzmir’in neresinden isterseniz kolaylıkla gelebilirsiniz. Kaliteli bir eğitim istiyorsanız, mesafe bana uzak diye düşünmeden önce kesinlikle bir kez sanat merkezimizi ziyaret etmeli ve en azından bizimle bir kahve, bir çay içip sanat merkezimizde gerçekleşen eğitimler hakkında bilgi alıp, sıcak, samimi, eğlenceli sanat ortamımızı kendiniz görmelisiniz.
Karşıyaka Yelken Klübünün 300 metre, Bostanlı tarafına doğru ilerisinde, halı sahaların çaprazında, Lion Kafe’nin yanında zemin katta, Karşıyaka Yalı’ da sahilde yer almaktadır.
Aynı zamanda msn@erturgutsanatmerkezi.com mail adresimizden de bize ulaşıp hemen geri dönüş ile aklınızdaki soru işaretlerini giderebilirsiniz. Mutlu, umutlu, sağlıklı, sanat ve sağlıkla dolu günler dileriz.
