Dolar Neden Yükselir Neden Düşer? Nedir Bu Durumun Sebebi
Dolar Nedir ?
Amerika, Birinci dünya savaşı sona erdikten sonra FED ( Amerikan Merkez Bankası ) dünya üzerindeki tüm para dolaşımı üzerinde etkinlik gösterip hakimiyet kurarken İkinci dünya savaşı sonrasında ise dünya üzerindeki birçok petrol rezervini ele geçirmiştir.
Doların tarihiyle ilgili videoyu izlemek isterseniz buradan ulaşabilirsiniz.
Amerikan dolarının imparatorluğu 1945 ‘li yıllarda yani 2. Dünya savaşı döneminde imzalanan Bretton Woods anlaşması sonucu ile ;
- Dünyada üzerinde kullanılan tüm döviz ürünleri ABD dolarına
- Dolar ise altın karşılığında endekslenmesinin uygun görülmesinin sonucunda Amerikan yüzyılı denilen süreç içerisine girilmiştir.
Doların Yükselişi
FED Nedir ?
Amerika Birleşik Devlet’İnde 1913 senesinde Federal Reserve yasası ile kurulan bir sistemdir. İçinde onlarca bankanın bulunduğu bu sistem aynı zamanda bankaların genel organizasyonu olarak da bilinmektedir.
FED kelimesinin anlamını bilmeseniz bile kesinlikle bir yerden duymuşsunuzdur. Bunun nedeni ise dünyanın en büyük ekonomik güçlerinden biri olan Amerika Birleşik Devlet’inin tüm döviz ve para politikasını yönetmesidir.
Amerika’da yaşanan ve 1930’lu yıllar boyunca devam eden Büyük Buhran döneminde, paranın değer kaybetmemesi adına alınan önlemlerden biri FED’e tanınan yetkiler olmuştur.
Öyle ki FED hükümet denetiminde olmadan kendi kararlarını alan bir kuruluş haline gelmiştir. Ekonomik krizin en az hasarla atlatılması sonucunda ise FED’in sahip olduğu imkanlar genişletildi.
FED’in Görevleri Nelerdir ?
Birçok ülkenin kendi merkez bankalarının yerine getirmesi gereken görevleri bulunduğu gibi Amerika Merkez Bankası’nında bulunmaktadır.
FED’in en önemli 2 görevi ;
- İlki piyasaya sıcak para sunumu ve çekilecek kredi ihtiyacını ekonominin gidişine göre belirlemek
- İkincisi ise sorunsuz, güvenilir bankacılık anlayışını geliştirmek ve yaymaktır.
Yukarıda bahsedilen görevler FED’in temel görevleri dahi olsa bunları gerçekleştirebilmek için çok önemli bir yasal güce sahip olması gerekiyordu.
Buhran döneminde verilen ve daha sonrasında genişletilen FED’in güçlerinden biri olan bağımsızlık özelliği mutlak olarak bu sistem içinde bulunmaktadır.
Doların Düşüşü
FED Karaları Piyasayı Etkiler Mi ?
Az öncede bahsettiğimiz gibi dünyanın en büyük ekonomik güçlerinden biri olan Amerika’nın tüm para politkası FED’in elinden geçiyor.
Birçok ürünün dolar endeksli olması ve doların tüm dünyada geçerli bir para birimi olması sonucunda FED’in alacağı tüm kararlar dünya para politikası ve aynı zamanda faiz kararlarını olumlu ya da olumsuz etkileyebiliyor.
Karşılıksız Dolar Basımının Ortaya Çıkışı
1971 yılında Amerika’nın o zamanki başkanı Nixon, Bretton Woods anlaşmasını iptal etmiş, Milton Friedman ve Friedrich Hayek’in önderliğinde neo – liberal borç kavramını yürürlüğe sokmuştur.
Bu davranış ile beraber bütün dünyada “ tüketim serbest ekonomisinin “, yine tüm dünyada güce ve kanyağa olan talebi karşılamak üzere karşılıksız dolar basımına başlanmıştır.
Bu kararın yürürlüğe girmesinden kısa bir süre sonra ortaya çıkan petrol krizi ve petrol rafineleri bakımından oldukça zengin olan Arapların petrolü dolara yönlendirmesi sonucunda tüm dünyada dolar talebinin istikrarı yoğu bir şekilde sağlanmıştır.
Günümüzde de dünyada en yaygın döviz ve para birimlerinden biri olan doların, ABD’nin dünyayı elinde tutmasını sağlayan ve kuvvetli bir kontrol aracı olarak görülmektedir.
Dolar Neden Yükselir Neden Düşer
Tüm yazdıklarımızı toparlayacak olursak dolar yani Amerika Birleşik Devlet’inin temel parası, yine her ülkede olan merkez bankaları gibi Amerika’nın kendi merkez bankası FED tarafından basılan bir ödeme aracı, para birimdir.
Az öncede bahsettiğimiz gibi karşılıksız dolar basımı ve FED’in elde ettiği büyük güç bazında, para politikasını etkileyebilecek şekilde dünya üzerinde ne kadar dolar olacağına, ne kadar basacağına kendi karar veren bir sistemdir.
Uzun yıllar piyasada doların fazlaca kullanılmasının nedenlerinden biri de FED’in kriz yaşanan zamanlarda piyasaya hareket katmak, işsizliği azaltmak amacı ile piyasaya dolar sürmesidir.
Aynı zamanda fazladan verilen bu dolar ile birikim yapılmasını istememesi harcanması ve ekonomik büyüme istemesi nedeni ile faiz oranları inanılmaz oranda aşağı çekildi.
Sonuç olarak bu paralar harcandı istihdam sağlanırken aynı oranda işsizlik azaldı.
Dolar ve Enstrüman
Asıl soru “ peki bunca basılan bu dolar nereye gitti ? “
Basılan onca para altına çevrildi, başka ülkelerin piyasasına ve kendi piyasasına girdi.
Başka ülkeler kimlerdir ?
Yabancı sermaye ve yatırımcıya ihtiyacı olan, gelişmekte olan ülkeler. Kısacası ülkemiz gibi. Yabancılar Türkiye’ye dolar ile geldi, bozdurdu ve Türk Lirasına çevirdi, Türk Lirası borsaya girdi ya da TL’den faize konuldu.
Doların Yükselme Nedeni
Herkesin duyduğu bir şeyden bahsederek girelim konuya. Arz – talep dengesi… Eminiz ki hatırlıyorsunuz.
Peki neydi bu arz – talep dengesi ?
Bir şeye olan ihtiyaç ya da talebin artması sonucunda o malın, ürünün fiyatının artmasıydı. Nasılsa tüketim mallarında aynı durum söz konusu, aynısından dolar içinde söz edilebilir.
Doların fiyatı artıyor ise bilin ki dolara sahip olmak, biriktirmek, yatırım yapmak isteyen sayısı artıyordur.
Ne kadar çok dolar alınırsa piyasada o kadar az dolar olacak ve dolayısı ile fiyatı artacaktır. Ne zaman ki eğer insanlar dolar aldıkça,kullandıkça ülke piyasasına bu kullanılan miktardan fazla dolar giriyorsa o zaman doların fiyatı artmaz.
Ülkeye Giren Dolar Miktarını Neye Göre Belirlenir
Dolar Ne Zaman Yükselir?
Az önce bahsettiklerimizin tamamlayıcısı olan konulardan birisi de ülkeye giren, kullanılan döviz miktarıdır. Herhangi bir ülkeye döviz girmesinin sadece 3 yolu vardır ;
- Yatırımcılar ( uluslararası yatırımcılar )
- Turizm sektörü
- İhracat ile gelen gelir
Eğer yukarıda bahsi geçen başlıklar bir ülke sınırları içerisinde denge de hatta iyi durumdaysa dolar o ülke de yükselmez aksine en düşük fiyatında kalır. Tabi ki de doların yükselmesi ya da yükselmemesi için tek etmen bu değildir. Yukarıda bahsedilen başlıklar irdelenerek alt başlıklar elde edilebilir.
Tüm yazının genel özeti olarak ;
- Ülke sınırları içerisindeki dolar miktarı talebi, ülke sınırlarındaki dolar talebinden fazla ise dolar yükselir.
- Yabancı yatırımcıların yatırım yapmaması, hali hazırda mevcut bulunan yatırımcının ülkeden ayrılması doları yükeltir.
- Siyasi sorunlar, bürokratik çıkılmazlar doların yükselme sebeplerindendir.
- Turizm gelirinin düşmesi yine doların düşmesine neden olur.
- Eğer bir ülke dışa bağımlı ise o ülkede dolar stabil değil sürekli olarak yükselir.
Doların En Değersiz Olduğu Ülkeler
Aslında buna en değersiz değil aynı zamanda doların en değerli olduğu ülkeler şeklinde de bir araştırma yapabilirsiniz.
Yapmanız gereken işlem çok basit herhangi bir döviz bürosundan ya da internet üzerinden para birimi karşılaştırması yaparak bu sonuca rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
Güzel bir tatile çıkmadan önce bu bir göz gezdirmekte fayda var !
Dolar ve Para Hakkında Bilmediğiniz 8 gerçek
Tek Yürek Tek Bilek Dolar
1.Tarih boyunca en çok taklidi yapılan paradır
Sahte para basmanın onlarca yolu olmak ile birlikte aslına uygun göze çarpmayacak titizlikte para basmak bir hayli zor. Yapılan araştırmalara göre taklidi en çok tercih edilen para 20 $ ‘dır.
2. Yapımında Keten İle Pamuk Kullanılır
Amerika’da ya da diğer ülke piyasalarına giren doların hiç biri kağıt değildir. Yapımında %25 keten ve %75 pamuk kullanılarak üretilir.
3.Banknot Değeri Arttıkça Para Ömrü Artar
Yapılan tasarımlar uzun vadeli ve kısa vadeli olarak değerlendirilmektedir. Ulaşımı ve harcaması en kolay olan 1$’ın ortalama ömrü 17 ay ilek 50$’ın 9 yılı bulmaktadır.
4. Para Üzerinde Bulunan Başkanlar
Yaşayan hiçbir başkanın yüzü paralarda kullanılmaz. Örnek vermek gerekirse George Washington ve Abraham Lincoln
5. Aşırı Derecede Pistir
Dolarların yüzeyi o kadar pistir ki üzerinde yaklaşık 3000 bakteri türünün olduğu tahmin ediliyor. Fakat iyi haberlerimizde var, bu bakterilerin büyük çoğunluğu zararsızdır. Paranın o kadar çok insan elinden geçmesi aslında çok da şaşırtıcı bir durum değildir.
6. Gizli Polis Teşkilatının Asıl Görevi
Birçok kişi gizli polis teşkilatının asıl görevinin başkanı korumak olduğunu düşünür ancak aslında olay tam da böyle değil.
Başkanı koruma görevini üstlendiğini düşünüyor olabilirsiniz aslında haksız da sayılmazsınız çünkü bu teşkilat Abraham Lincoln öldükten tam 2 ay sonra kuruldu. Lincoln döneminde ülkede var olan paranın üçte birinin sahte olduğu bilinmektedir.
Bu nedenle sahte paraların önüne geçmek gizli polis teşkilatı kurulmuştur
7. Doların Arkasında Bulunan Piramit
Banknotların üzerlerinde bulunan semboller hakkında birçok iddia öne sürülmüştür. Bu ortaya atılan düşüncelerin teorilerin çoğunda bir güç kavramından bahsedilmektedir.
Birçok sembol üzerinde halen tartışma ortaya atılan birçok fikir bulunurken daha kanıtlanabilir ve gerçekçi olduğu düşüncesi piramitte karşımıza çıkıyor. Üstü kapatılmamış piramit büyüyen milleti temsil etmektedir.
8.Paralar Salamura Edilir Mi Demeyin
Turşularda olduğu gibi bozuk paralarda basımdan önce ıslatılmaktadır. Tabi ki de turşuda olan kimyasallar ile salamura edilmiyorlar, bunun yerine özel bir kimyasal çözelti içinde bekletiliyorlar.
Bu kimyasalın özelliği parayı parlatması ve paraların yüzeyleri boş olduğu için kusur varsa onları yıkayacak olmasıdır.
Bu durum bizi nasıl etkiliyor peki? Etrafımızda “banane! ben dolarla mı iş yapıyorum” diyen arkadaşlara ufak bir örnek verelim, mesela klarnet kursu alacaksınız ve klarnet satın almak istiyorsunuz 1 yıl önce 1000 tl olan klarnet bugün 1300 TL yani doların yükselişi hepimizi bir şekilde etkiliyor.
Bir an önce doların düşmesi ümidiyle, sanatla kalın…
